Thanh tra ngân hàng nhà nước là gì? Các hoạt động của thanh tra ngân hàng nhà nước

Thanh tra ngân hàng là một trong những hoạt động của Ngân hàng Nhà nước. Hoạt động này đã được quy định tại Nghị định số 26/2014/NĐ-CP của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Ngân hàng và Nghị định số 43/2019/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi và bổ sung một số điều của Nghị định số 26/2014/NĐ-CP. Theo quy định, việc thanh tra ngân hàng nhà nước thuộc trách nhiệm của cơ quan thanh tra nhà nước. Vậy thanh tra ngân hàng nhà nước cụ thể như thế nào? Đối tượng của thanh tra ngân hàng nhà nước là ai?

Thanh tra ngân hàng là gì?

Theo quy định tại Khoản 11, Điều 6, Luật Ngân Hàng Nhà nước 2010, thanh tra ngân hàng được giải thích như sau: “Thanh tra ngân hàng là hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với các đối tượng thanh tra ngân hàng trong việc chấp hành pháp luật về tiền tệ và ngân hàng”

Hiểu một cách đơn giản nhất, thanh tra ngân hàng (tiếng Anh gọi là Bank Examination) là hoạt động xem xét, đánh giá, thực hiện các biện pháp kỷ luật đối với các đối tượng thanh tra theo quy định,  nhằm mục đích phục vụ hoạt động quản lý, bảo vệ các lợi ích nhà nước cũng như các tổ chức, cá nhân khác nhau.

Hoạt động thanh tra ngân hàng

Chánh thanh tra ngân hàng nhà nước là gì?

Chánh thanh tra ngân hàng nhà nước là người đứng đầu Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng - đơn vị tương đương Tổng cục, trực thuộc Ngân hàng Nhà nước. 

Theo quy định tại Nghị định số 26/2014/NĐ-CP của Chính phủ ban hành quy định về tổ chức và hoạt động của Thanh tra, giám sát ngành Ngân hàng, chánh thanh tra ngân hàng Nhà nước sẽ thực hiện chức năng gồm:

• Tham mưu, giúp Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quản lý nhà nước đối với các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài
• Quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giám sát ngân hàng
• Giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, phòng, chống rửa tiền, bảo hiểm tiền gửi; Tiến hành thanh tra hành chính, thanh tra chuyên ngành và giám sát ngân hàng trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Ngân hàng Nhà nước; 
• Thực hiện phòng, chống rửa tiền, phòng, chống tài trợ khủng bố theo quy định của pháp luật và phân công của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.

Hiện nay, Chánh thanh tra ngân hàng nhà nước đương nhiệm là ông Nguyễn Văn Du.

Lễ công bố và trao Quyết định của Thống đốc ngân hàng nhà nước bổ nhiệm Chánh thanh tra ngân hàng nhà nước

Đối tượng của thanh tra ngân hàng

Căn cứ theo quy định tại Điều 52 Luật Ngân hàng Nhà nước năm 2010, đối tượng của thanh tra ngân hàng gồm: 

• Các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, văn phòng đại diện của tổ chức tín dụng nước ngoài, tổ chức nước ngoài khác có hoạt động ngân hàng. 
• Tổ chức có hoạt động ngoại hối, hoạt động kinh doanh vàng; tổ chức hoạt động thông tin tín dụng; tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán không phải là ngân hàng;
• Cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam và cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về tiền tệ và ngân hàng thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Ngân hàng Nhà nước.

Mục đích của thanh tra ngân hàng

Căn cứ vào Điều 54, Luật Ngân hàng Nhà nước 2010, thanh tra ngân hàng nhằm thực hiện các mục đích sau:

• Góp phần bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hệ thống các tổ chức tín dụng và hệ thống tài chính;
• Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền và khách hàng của tổ chức tín dụng; 
• Duy trì và nâng cao lòng tin của công chúng đối với hệ thống các tổ chức tín dụng;
• Bảo đảm việc chấp hành chính sách, pháp luật về tiền tệ và ngân hàng; 
• Góp phần nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng.

Nội dung của thanh tra ngân hàng 

Căn cứ theo Điều 55, Luật Ngân hàng Nhà nước 2010, nội dung của thanh tra ngân hàng gồm:

• Thanh tra việc chấp hành pháp luật về tiền tệ và ngân hàng, việc thực hiện các quy định trong giấy phép do Ngân hàng Nhà nước cấp.
• Xem xét, đánh giá mức độ rủi ro, năng lực quản trị rủi ro và tình hình tài chính của đối tượng thanh tra ngân hàng.
• Kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước về tiền tệ và ngân hàng.
• Kiến nghị, yêu cầu đối tượng thanh tra ngân hàng có biện pháp hạn chế, giảm thiểu và xử lý rủi ro để bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng và phòng ngừa, ngăn chặn hành động dẫn đến vi phạm pháp luật.
• Phát hiện, ngăn chặn và xử lý theo thẩm quyền; kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý vi phạm pháp luật về tiền tệ và ngân hàng.
• Thu thập, tổng hợp và xử lý các tài liệu thông tin của đối tượng giám sát.
• Theo dõi tình hình chấp hành các quy định về an toàn hoạt động ngân hàng.
• Đánh giá tình hình hoạt động và các rủi ro gây mất an toàn.
• Kiến nghị các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn các rủi ro xảy ra.
• Hoạt động xây dựng  chính sách, văn bản quy phạm pháp luật; cấp phép

Các phương thức thanh tra ngân hàng

Hoạt động thanh tra ngân hàng chủ yếu được thực hiện theo các phương thức cơ bản sau:

• Giám sát từ xa: Đây là hoạt động của thanh tra ngân hàng tổ chức phân tích, đánh giá tình hình  của ngân hàng dựa trên bảng cân đối kế toán và các chỉ tiêu thống kê định kỳ do ngân hàng gửi đến thanh tra giám sát ngân hàng. Thanh tra ngân hàng thực hiện giám sát từ xa qua 2 phương pháp bao gồm: Giám sát tuân thủ và giám sát CAMELS (Mức độ nhạy cảm với rủi ro của thị trường)

• Thanh tra tại chỗ: Là phương thức tiến hành thanh tra trực tiếp tại trụ sở của đối tượng thanh tra dựa trên cơ sở kiểm tra các tài liệu có nội dung cần thanh tra nhằm xác thực nội dung của vấn đề và đánh giá các hoạt động của ngân hàng thanh tra. Phương pháp này nhằm đánh giá mức độ tin cậy của những nội dung ngân hàng cung cấp và tình hình chấp hành các quy định của ngân hàng Nhà nước. Thanh tra ngân hàng theo phương thức này thường được thực hiện theo 2 cách: Thanh tra tuân thủ và Thanh tra trên cơ sở đánh giá rủi ro.

Tìm hiểu về cơ cấu tổ chức của cơ quan thanh tra ngân hàng nhà nước

Cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng được tổ chức tại Việt Nam gồm các đơn vị:

• Vụ Thanh tra, giám sát các tổ chức tín dụng trong nước ( Vụ I).
• Vụ Thanh tra, giám sát các tổ chức tín dụng nước ngoài (Vụ II).
• Vụ Thanh tra hành chính, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng ( Vụ III).
• Vụ Giám sát an toàn hệ thống ngân hàng ( Vụ IV).
• Vụ Chính sách an toàn hoạt động ngân hàng ( Vụ V).
• Vụ Quản lý cấp phép các tổ chức tín dụng và hoạt động ngân hàng ( Vụ VI).
• Vụ Tổ chức cán bộ ( Vụ VII).
• Văn phòng.
• Cục Thanh tra, giám sát ngân hàng thành phố Hà Nội (Cục I).
• Cục Thanh tra, giám sát ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh (Cục II).
• Cục Phòng, chống rửa tiền (Cục III).

Hoạt động thanh tra ngân hàng nhà nước được thực hiện định kỳ nhằm đánh giá và đảm bảo sự ổn định trong hoạt động của một ngân hàng. Hoạt động này được thực hiện bởi đơn vị trực thuộc Ngân hàng Nhà nước, qua đó đảm bảo sự phát triển lành mạnh của hệ thống ngân hàng cũng như tổ chức tín dụng.